Dowody w procesie cywilnym

Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu wywodzi skutki prawne. Nie wymagają dowodu fakty powszechnie znane i znane sądowi urzędowo, a także fakty przyznane przez stronę przeciwną, o ile nie budzą zastrzeżeń. Pamiętać jednak należy, że udowodnienia wymagają tylko fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu wywodzi skutki prawne. Nie wymagają dowodu fakty powszechnie znane i znane sądowi urzędowo, a także fakty przyznane przez stronę przeciwną, o ile nie budzą zastrzeżeń. Pamiętać jednak należy, że udowodnienia wymagają tylko fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Postępowanie dowodowe obejmuje dowody z dokumentów, zeznania świadków i stron, opinie biegłych, oględziny, a także inne środki dowodowe, jak grupowe badanie krwi i dowody z przyrządów utrwalających i przenoszących obrazy i dźwięki. W procesie cywilnym najczęściej stosowane są dowody z dokumentów oraz z zeznań świadków i stron. Dokumenty mogą być urzędowe i prywatne. W sprawach dotyczących nieruchomości niezbędnym dokumentem jest akt notarialny i wyciąg z księgi wieczystej. W sprawach spadkowych niezbędne są akta stanu cywilnego, tj. akt zgonu spadkodawcy, testament, o ile został sporządzony oraz akty urodzenia lub małżeństwa spadkobierców ustawowych. W sprawach o roszczenia pieniężne niezbędnymi dowodami są umowy, weksle, faktury, przelewy itp.

Nierzadko zdarza się, że strona podważa rzetelność dokumentu albo autentyczność podpisu. Wówczas zachodzi konieczność badania prawdziwości pisma przy pomocy biegłych. Strona, która w złej wierze lub lekkomyślnie zgłosiła zarzuty, co do prawdziwości dokumentu, naraża się na konsekwencje w postaci grzywny do l tyś. złotych. Jeżeli dokument został przedłożony w języku obcym, wówczas sąd zażąda, aby strona przedstawiła polskie tłumaczenie dokonane przez tłumacza przysięgłego. Listę tłumaczy przysięgłych prowadzi oddział administracyjny Sądu Okręgowego, ale stosowne informacje można też uzyskać w sekretariacie wydziału, w którym postępowanie jest prowadzone.

Zgłoszenie dowodu z zeznania świadków wymaga określenia okoliczności, które mają być przez świadków stwierdzone oraz ich imiona, nazwiska i adresy. Sąd może nie dopuścić dowodu z zeznań świadków na okoliczności nieistotne albo już dostatecznie w sprawie wyjaśnione. Z tego względu niecelowe jest powoływanie wielu świadków na te same okoliczności.

Świadek wezwany do sądu na przesłuchanie zobowiązany jest stawić się, a jeżeli nie jest to możliwe, powinien swoje niestawiennictwo usprawiedliwić, bowiem może być ukarany grzywną do l tyś. złotych albo przymusowo doprowadzony do sądu. Jeżeli świadek z powodu choroby lub kalectwa nie może przybyć na rozprawę, wówczas sędzia przesłucha go w miejscu jego pobytu. Świadkowie niemi i głusi składają zeznania na piśmie lub przy pomocy biegłego, natomiast świadkowie nie władający językiem polskim, składają zeznania za pośrednictwem tłumacza. Nikt nie ma prawa odmówić zeznań, z wyjątkiem: małżonków stron, ich wstępnych, zstępnych, rodzeństwa, powinowatych i osób pozostających ze stronami w stosunku przysposobienia, z tym, że w sprawach o prawa stanu, np. O ustalenie pochodzenia dziecka, prawo odmowy zeznań nie obowiązuje. Jedynie w sprawach o rozwód osoby wyżej wymienione mogą odmówić zeznań.

Przed przesłuchaniem świadek jest pouczony o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie lub zatajenie prawdy, za co grozi kara pozbawienia wolności do lat.

Strony maja prawo zadawać pytania świadkom, a sąd może pytanie uchylić, jeśli jest zbędne lub pozostaje bez związku ze sprawą. Świadkowi należy się zwrot kosztów związanych ze stawiennictwem na rozprawę oraz zwrot utraconego zarobku. Na ten cel sąd może zażądać zaliczki od strony, która zawnioskowała świadka, chyba że strona ta jest zwolniona od kosztów sądowych. Wówczas koszty przesłuchania świadka poniesie tymczasowo sąd.

Pamiętać trzeba, że wszystkie niezbędne dowody należy powołać w postępowaniu przed sądem I instancji, bowiem w postępowaniu odwoławczym powołanie nowego dowodu jest dopuszczalne tylko wówczas, jeżeli wykaże się, że wcześniejsze jego powołanie nie było możliwe.

BARBARA FILMANOWICZ
Sędzia Sądu Okręgowego
w stanie spoczynku
Liga Kobiet Polskich